ఈ ‘రీల్స్‌’ రోజుల్లో ‘యులీసిస్‌’ చదవగలమా!

ఆధునిక సాహిత్యంలో అత్యంత ముఖ్యమైన, సంక్లిష్టమైన రచనగా పరిగణించబడే జేమ్స్ జాయిస్ ‘యులీసిస్’ నవలను మొదట చాలామంది పబ్లిషర్లు తిరస్కరించారు. తర్వాత 1922లో పారిస్‌ లోని ‘షేక్‌స్పియర్‌ అండ్ కంపెనీ’ యజమాని సిల్వియా బీచ్ ప్రచురించారు. కానీ అశ్లీలత పేరిట ఈ నవలను త్వరలోనే నిషేధించారు. యు.ఎస్‌. పోస్టల్ సర్వీసు ఏకంగా నవల కాపీలను తగలబెట్టింది. కథాపరంగా చూస్తే ‘యులీసిస్’కు ఎటువంటి ప్రత్యేకతలూ లేవు. అతి సాధారణమైన కథను జాయిస్ ఎలా చెప్పారన్నదే దీని ప్రత్యేకత.

డబ్లిన్‌ నగరంలో కొందరు సాధారణ వ్యక్తుల జీవితంలో ఒకే ఒక్క రోజు (1904 జూన్ 16న), సుమారు 18 గంటలపాటు, జరిగే సంఘటనలను కథగా రాసుకొచ్చారు జేమ్స్ జాయిస్. దైనందిన వ్యవహరాల్లోను, మామూలు సంభాషణల్లోను ‘ఆర్ట్‌’ను ఆయన ఎంత వైవిధ్యంగా చూపగలిగారన్నదే ఈ నవల ప్రత్యేకత. నిజానికి ఇప్పటి ఓటీటీ వెబ్ సిరీస్లు, సినిమాలూ, పుస్తకాల్లో కనిపించేంత అశ్లీలత ఈ నవలలో లేదు. అందువల్ల నేటి పాఠకుడికి ఈ పుస్తకంలో షాక్ వేల్యూ పెద్దగా ఏమీ కనిపించదు. కానీ ఆనాటి మతవిశ్వాసాలనూ, సాంఘిక నియమాలనూ సవాలు చేసిన ఈ నవలకు అప్పటి వ్యతిరేకతను అర్థం చేసుకోవచ్చు.

సాహిత్యంలో ‘స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్‌నెస్‌’ కథనాలు కొత్తేమీ కాదు. ఉదాహరణకు జులియన్ బార్నెస్ ‘ది సెన్స్ ఆఫ్ ఆన్ ఎండింగ్’, థామస్ బెర్న్‌హార్డ్‌ ‘ది లూజర్’ వంటి నవలల్లో కథంతా ఒకే ఒక్క ముఖ్య పాత్ర తన స్వగతం చెప్పుకుంటున్నట్లు రాశారు. టాల్‌స్టాయ్‌ ‘అన్నా కరెనినా’, ఇటీవల నోబెల్ ప్రైజ్ గెలుచుకున్న హాన్ కాంగ్ ‘ది వెజిటేరియన్’ లాంటి నవలల్లో రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పాత్రల స్వగతాలను ఒక్కొక్కరి దృష్టి కోణం నుంచీ విడదీసి చెబుతారు. ఇప్పుడు జాయిస్ వచనాన్ని పరిశీలిస్తే– ఉత్తమ, మధ్యమ, ప్రథమ పురుష- ఈ మూడు రకాల నేరేటివ్‌లూ కథలో ఏ విధమైన క్రమమూ లేకుండా ఒకదాన్నొకటి ఢీ కొడుతూనే ఉంటాయి. అందువల్ల ‘యులీసిస్’ వచనమంతా అనేక పాత్రల ఆలోచనల అంతర్వాహిని అస్తవ్యస్తంగా పెనవేసుకుని చిక్కులు పడిపోయినట్లుంటుంది.

కథలో లియోపోల్డ్ బ్లూమ్, స్టీఫెన్ డెడలస్, మోలీ వంటి ముఖ్య పాత్రలతో బాటు కథ మధ్యలో వస్తూ పోతూ ఉండే ఇతరత్రా పాత్రల ‘స్ట్రీమ్ ఆఫ్ కాన్షియస్‌నెస్‌’ కూడా కలగాపులగంగా కలిసిపోయి, జాయిస్ వచనాన్ని పాఠకులకు ఓ పట్టాన కొరుకుడు పడనివ్వదు. పాఠకుడికి ఒక సన్నివేశం ఎలా మొదలవుతుందో, ఎవరు, ఎప్పుడు, ఎక్కడ మాట్లాడడం మొదలు పెట్టారో, సంభాషణ ఎప్పుడు ముగించారో స్పష్టత ఉండదు. వాక్యాల చివర ఫుల్‌స్టాపులూ, కామాలూ ఉండవు. రెండు మూడు పేజీలు పూర్తయినా ఒక్కోసారి వాక్యం ముగింపు కానరాదు. ఇక చివరి అధ్యాయం ‘పెనెలోపె’లో అయితే మోలీ అనే పాత్ర స్వగతంగా మొదలైన ఒక వాక్యం మొదట్నుంచి చివరి వరకూ ఆగకుండా అనంతమైన ప్రవాహంలా సాగుతూనే ఉంటుంది. ఏదేమైనా ఐరిష్ సంస్కృతి గురించీ, జేమ్స్ జాయిస్ శైలి గురించీ కనీస అవగాహనలేని సగటు పాఠకుడిని చెయ్యి పట్టుకుని ‘యులీసిస్’ ఏరు దాటించే ‘డిజిటల్ సాయాలు’ ఇప్పుడు పబ్లిక్ డొమైన్‌లో అనేకం అందుబాటులో ఉండడం వల్ల ఈ నవల చదవడం ఒకప్పటితో పోలిస్తే ఇప్పుడు తేలికే.

నిర్దిష్టమైన మూలం, నేపథ్యం ఉండే ఇద్దరి మధ్య సంభాషణ, వాటి నేపథ్యం తెలియని మూడో వ్యక్తికి అర్థం కాదు. జాయిస్ నవల ఇటువంటి ఒక ‘ఇన్‌సైడ్‌ జోక్’ లాంటిది. ఎటొచ్చీ ‘యులీసిస్’ రాయడం ద్వారా జాయిస్ ఏ ఒక్క వ్యక్తినో గాక మొత్తం ప్రపంచాన్ని తన సంభాషణలో భాగంగా చేసుకునే ప్రయత్నం చేశారు. ‘యులీసిస్‌’ శిల్పానికి ఫ్రేమ్ వర్క్‌గా తీసుకున్న హోమర్ కావ్యం ‘ఒడిస్సీ’ చదివితే ఈ నవల చదవడం తేలికవుతుంది అంటారు కొందరు. కానీ అది అర్ధసత్యం మాత్రమే. కథాపరంగా ఒడిస్సీకీ, యులీసిస్‌కీ పొంతనలుండవు. కానీ జాయిస్ తన స్నేహితులకు ఇచ్చిన ‘గిల్బర్ట్ స్కీమా డయాగ్రమ్’లో ప్రతీ అధ్యాయానికీ ‘ఒడిస్సీ’ నేపథ్యమేమిటో చెప్పే లంకెలుంటాయి.

నవల మొదటి 10 ఎపిసోడ్ల వరకూ విపరీతమైన పాండిత్య ప్రకర్ష ప్రదర్శించినా, ‘సైరెన్స్’ ఎపిసోడ్ మొదలు హాస్యం, వ్యంగ్యం, పేరడీలతో జాయిస్ పామరుల కోసమే ప్రత్యేకించి రాస్తున్నారనిపించేంతగా, కఠినమైన వచనాన్ని కొమ్ములు వంచి ఉన్న పళంగా 180 డిగ్రీల మలుపు తిప్పుతారు జాయిస్. ఆయన వచనం ఆయన సృష్టించిన అనేక పాత్రల వెనక ఎక్కడో నక్కి పాఠకుడితో నర్మగర్భంగా దాగుడుమూతలు ఆడుతున్నట్లు ఉంటుంది. ఆయన తన గురించి ఎన్నో వివరాలను గుక్కతిప్పుకోకుండా చెప్పీచెప్పనట్లు చెబుతూనే, చివరి వరకూ పాఠకుడికి దూరంగా, ఒక అపరిచిత వ్యక్తిగానే మిగిలిపోతారు. జాయిస్ వచనంలో అందరికీ అర్థంకావాలనే ఉబలాటం కనపడదు. ‘‘నా గురించి తెలియాలంటే నా ప్రపంచాన్ని నువ్వే ప్రయత్నపూర్వకంగా తెలుసుకోవాలి’’ అనే కళాకారుడికి ఉండే సాధికారత, అహంకారం జాయ్స్‌ వచనంలో అణువణువునా కనిపిస్తుంది.

జాయిస్ శైలిలో మనకు నవలంతా స్థిరంగా కనిపించే ఒకే ఒక్క నియమం-– ఏ నియమాలూ లేకపోవడమే! మొదటి మూడు చాప్టర్లలో చాలా పకడ్బందీగా కనిపించే వాక్య నిర్మాణం తరువాత చాప్టర్లలో పూర్తిగా వీగిపోతుంది. ఇక్కడ నుండీ పాండిత్య ప్రకర్ష తగ్గి జాయిస్ అసలుసిసలు ‘‘Foul play’’ మొదలవుతుంది. ఇక్కడ నుండీ జాయిస్ వాక్యనిర్మాణపు సంప్రదాయాలకూ, నవలా రచన విధివిధానాలకూ పూర్తి తిలోదకాలిచ్చేస్తారు. ఇక 11వ భాగం ‘సైరెన్స్’కి వచ్చేసరికి జాయిస్ స్వరంలోని ‘గూఫీ టోన్’ తారాస్థాయికి చేరుకుంటుంది. ‘‘Bronze by gold heard the hoofirons, steelyrining im– perthnthn thnthnthn’’ అనే వాక్యాలు చదివిన ఎజ్రా పౌండ్ ‘‘జాయిస్ తలకు ఏదైనా బలమైన దెబ్బ తగిలిందేమో’’ అని కలవరపడ్డారంటేనే మనం ఊహించుకోవచ్చు. ఈ నవల నైతిక విలువలనూ, సభ్యతనూ మాత్రమే కాదు, కాల్పనిక సాహిత్య సంప్రదాయాలన్నిటినీ కూకటివేళ్ళతో పెకలించివేస్తుంది. జాయిస్ వచనం కొన్నిచోట్ల ఐరిష్, బ్రిటిష్ రైమ్స్, దేశవిదేశీ కవిత్వం, చరిత్ర, సాంస్కృతిక అంశాలతోనూ, మరికొన్ని చోట్ల వాటికి పూర్తి భిన్నంగా ‘gibberish’ భాషలో అతి సామాన్యమైన, ఒకింత అర్థంపర్థం లేని సంభాషణలూ, పారడీలతోనూ ఎగుడుదిగుడు రోడ్ల మీద పడుతూ లేస్తూ చేసే ప్రయాణాన్ని తలపిస్తుంది. సాధారణంగా ఆనాటి రచయితలు వాడని అసభ్య భాషని పచ్చిగా ఉన్నదున్నట్లుగా ఎందుకు వాడారని ఎవరో అడిగితే– ‘‘ఈ జాతి, ఈ దేశం, ఈ జీవితం నన్ను మలిచాయి–– నేను ఎలాంటి వాడినో అలాగే నన్ను వ్యక్తం చేసుకుంటాను’’ అని సమాధానం ఇచ్చారు జాయ్స్‌.

ఐదువందల పేజీల పుస్తకాన్ని అరగంట నిడివికి కుదించే వెబ్ సిరీస్‌లూ, అంతకంతకూ క్షీణించిపోతున్న మన అటెన్షన్ స్పాన్‌ని సూచించే అర నిముషం వీడియోలు- ఇవన్నీ కలగలసిన ‘ఇన్‌స్టంట్‌’ సంస్కృతిలో ‘యులీసిస్’ లాంటి నవలను చదవడం మెదడును రీవైర్ చెయ్యడం లాంటిది. మొండి పశువు కొమ్ములు బలవంతంగా వంచడం లాంటిది. ఇలాంటి నవలలు మనం నేర్చుకున్నదంతా వదిలించుకుని మళ్ళీ పూర్వపు విద్యార్థిగా మారే అవకాశమిస్తాయి. ముఖ్యంగా జాయిస్ వాడిన ఐరిష్ యాసతో కూడిన పక్కా లోకల్ భాష మనకి ఇంగ్లీష్ మీద మంచి పట్టు ఉందనే నమ్మకాన్ని తునాతునకలు చేసిపారేస్తుంది. మార్కస్ జూసాక్ నవల ‘బుక్ థీఫ్’లో లీసెల్ మెమింగర్ చిన్నప్పుడు చదవడం నేర్చుకుంటున్నప్పుడు ఒక్కో అక్షరాన్నీ కూడబలుక్కుంటూ పదాలను పేర్చుకోవడం గురించి రాస్తారు. అలాగే ‘యులీసిస్’ నవల మనం బాల్యంలో ఎక్కడో కోల్పోయిన తొలి పాఠకుడిని మరోసారి వెలికితీస్తుంది.

నాగిని కందాళ

ఇవి కూడా చదవండి..

Pamban Bridge: పాంబన్ వంతెనను ప్రారంభించిన మోదీ

Roller Coaster Tragedyl: మరికొన్ని నెలల్లో పెళ్లి.. సరదా ప్రాణం తీసింది

Indian Air Force: నాలుగు రోజుల్లోనే ఎయిర్ ఫోర్స్‌కు మరో పెద్ద దెబ్బ

For National News And Telugu News